Historia Związku Transgranicznego “Euroregion Niemen”

Ideą utworzenia Euroregionu Niemen była potrzeba podniesienia poziomu życia społeczności lokalnych przygranicza poprzez wykorzystanie szansy jaką stworzyły przemiany społeczno-polityczne i transgraniczne położenia obszaru Mazur i Suwalszczyzny na gospodarczej i politycznej mapie Europy.

Inicjatywa utworzenia euroregionu – jako formy organizacji współpracy transgranicznej Polski, Rosji, Litwy i Białorusi pojawiła się na początku 1995 roku w Deklaracji II Bałtyckiego Forum Gospodarczego. Po ponad 2-letnich przygotowaniach – 6 czerwca 1997 roku – podpisane zostało porozumienie o utworzeniu trójstronnego związku transgranicznego Euroregion Niemen, którego założycielami zostali woj. Suwalskie (Polska), województwa Alytus i Mariampol (Litwa) oraz Obwód Grodzieński (Białoruś). Zabrakło strony rosyjskiej, która dopiero w kwietniu 2002 r. przystąpiła do Euroregionu.

Euroregion Niemen (co było charakterystyczne dla wschodniego pogranicza Polski) został stworzony w nieco inny odmienny sposób niż pozostałe euroregiony w Polsce i Europie. Z uwagi na brak równoprawnych struktur samorządowych na na terenie Białorusi i Obwodu Kaliningradzkiego porozumienie o utworzeniu Euroregionu podpisane zostało przez przedstawicieli administracji rządowej, co skutkowało niewielkim zaangażowaniem samorządów lokalnych w rozwój współpracy transgranicznej, a zasięg Euroregionu miał charakter terytorialny. Po pięciu latach funkcjonowania przeprowadzono reformę, w wyniku której po stronie polskiej i litewskiej zasięg Euroregionu został zmieniony z terytorialnego na podmiotowy.

Obecnie w skład Euroregionu wchodzą:

• Ze strony polskiej: samorządy będące członkami Stowarzyszenia “Euroregion Niemen”
• Ze strony litewskiej: samorządy wchodzące w skład Stowarzyszenia “Biuro Euroregionu Niemen w Mariampolu”
• Ze strony białoruskiej: województwo grodzieńskie
• Ze strony rosyjskiej: rejony Czerniachowsk, Gusiew, Oziersk, Krasnoznamiensk i Niestierow (Obw. Kaliningradzki).

Zarówno w Polsce, jak i w Rosji (Obwód Kaliningradzki FR) oraz na Litwie i Białorusi wiedza o burzliwych losach polsko-rosyjsko-litewsko-białoruskiego pogranicza jest silnie ugruntowana. Jest ona jednym z ważnych wyznaczników zbiorowej pamięci czterech narodów, pamięci nie zawsze przyjaznej względem sąsiada po drugiej stronie granicy. Przemiany jakie nastąpiły w tych czterech krajach, umożliwiły nawiązanie wzajemnych kontaktów, podejmowanych w przypadku Polski i Litwy bez rygorów państwowej kontroli i formalnych ograniczeń. Dużą zasługę miały w tej ewolucji władze samorządowe, organizacje społeczne, oświatowe i kulturalne oraz przede wszystkim Związek Transgraniczny Euroregion Niemen.

Priorytetowe dziedziny działalności Euroregionu obejmują:

1. Rozwój gospodarczy:
   – poprawa lokalnej sytuacji gospodarczej poprzez utworzenie Stowarzyszenia Izb Gospodarczych ERN, zintegrowanej bazy danych biznesowych, wolnych obszarów celnych czy stref ekonomicznych,
   – organizacja targów i wystaw, spotkań biznesowych, stałych ekspozycji narodowych,
   – rozwój przedsiębiorczości,
   – utworzenie punktów konsultacyjnych ds. opracowania strategii rozwojowych.
2. Rozwój turystyki:
   – odbudowa i zagospodarowanie Kanału Augustowskiego,
   – zagospodarowanie turystyczne Wielkich Jezior Mazurskich oraz budowa szlaku wodnego od Wigier do Morza Bałtyckiego (Kanał Mazurski)
   – wytyczenie systemu turystycznych szlaków transgranicznych kajakowych, rowerowych i pieszych,
   – utworzenie centrum Informacji Turystycznej Euroregionu oraz punktów informacyjnych na przejściach granicznych.
3. Szkolenia, edukacja i rynek pracy:
   – pomoc w nawiązywaniu kontaktów pomiędzy partnerami (samorządami, organizacjami, instytucjami),
   – utworzenie Instytutu Demokracji Lokalnej Euroregionu,
   – utworzenie Centrum Koordynacji Przestrzennej “Niemen”.
4. Ochronę Środowiska:
   – ochrona zlewni rzeki  Niemen,
   – budowa oczyszczalni,
   – gospodarka odpadami,
   – utworzenie transgranicznych,
   – wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.
5. Rozwój kultury i spraw socjalnych:
   – prezentacje i upowszechnienie dokonań artystycznych w różnych dziedzinach twórczości,
   – organizacja festiwali kultury pogranicza,
   – opracowywanie wspólnych wydawnictw (mapy, albumy poświęcone pomnikom pamięci narodowej, zabytkom itp.)
6. Rozwój transportu:
   – poprawa infrastruktury sieci drogowej i kolejowej,
   – budowa i rozbudowa przejść granicznych,
   – rozbudowa transgranicznych sieci energetycznych.

POBIERZ Porozumienie o utworzeniu Związku Transgranicznego “Euroregion Niemen”